درباره مرقد شریف حضرت زینب کبری (سلام الله علیها) روایات مختلف، نظرات متفاوتی را بیان می‌کنند که هر گروه با بیان دلایلی ادعای خود را اثبات می‌کنند، برخی قبر حضرت را در دمشق، گروهی در قاهره و برخی دیگر در مدینه می‌دانند، لذا بر آن شدیم، صحت یا سقم این نظرات را بررسی کنیم:
* قاهره
 |
در برخی نظرات می‌خوانیم که حضرت زینب(س) به علت افشاگری علیه دستگاه بنی امیه، مجبور شد که مدینه را ترک کند، از این رو مصر را انتخاب کرد و در آن جا ساکن شد و همان جا از دنیا رفت، «سیده زینب» در شهر قاهره هم اکنون زیارتگاه مجلل و با شکوهی است. (ر.ک : زندگانی حضرت فاطمه(س) و دختر آن حضرت، سید هاشم رسولی محلاتی).
یا نسابه عبیدلى در کتاب «اخبار الزینبات» روایاتی نقل کرده است که بر اساس مضمون آنها باید حضرت زینب (س) در مصر دفن شده باشد، اما این روایات از نظر سند و محتوا قابل اعتماد نیست، چرا که محمد حسنین سابقى نویسنده کتاب «مرقد العقیله زینب (س)» اشکالاتى را بر این احادیث وارد کرده و می‌گوید اکثر راویانى که عبیدلى این روایات را از آنان نقل کرده است، مجهول هستند و پس از بررسى فراوان در کتب رجال و تراجم و نسب هیچ اثرى از آنان به دست نیامد، این در حالی است که مفاد این روایات نیز خالى از تناقض و اشکال تاریخى نیست.
برخی می‌گویند: زینبى که در قاهره دفن شده است، زینب بنت یحیى المتوج بن الحسن الانور بن زید بن حسن بن على بن ابى طالب است، ولى از آنجا که ذهن انسان با شنیدن نام مشترک بین چند نفر، متوجه مشهورترین آنها مى‌شود، بسیارى از مردم تصور کردهاند که این همان زینب مشهور یعنى زینب دختر على بن ابى طالب (ع) است، در حالى که این تصور کاملاً بىاساس است، البته نسبت دادن افراد به جد بزرگ آنان معمول است، چنان‌که امامان ما را پسر پیغمبر مىخوانند. بنابراین اگر زینب بنت یحیى را زینب بنت على علیهما السلام بخوانند، هیچ اشکالى نخواهد داشت.
*مدینه
در برخی روایات آمده است که حضرت زینب(س) به مدینه آمد و پس از ورود به مدینه پیوسته عزادار و گریان بود تا این که پس از یک سال و نیم در همان مدینه از دنیا رفت و در همان جا دفن شد، اکنون از قبر آن بانوی محترمه، اثری در دست نیست، این قول را علامه سید محسن امین اختیار کرده و از اقوال دیگر معتبرتر می‌داند.
گر چه دفن حضرت زینب (س) در مدینه (بقیع) یک امر ممکن و کاملاً طبیعى است، زیرا قبر برادرش امام حسن(ع) و بسیارى از بزرگان بنى هاشم در این قبرستان قراردارد، اما اینکه قبر حضرت (س) با توجه به شخصیت و عظمت مقامش در بقیع مشخص نباشد جای سوال دارد، در حالى که هیچ یک از کتب مربوط به تاریخ مدینه و مزارهای این شهر، نامى از محل قبر او به میان نیامده است، با این که نام زنانى همچون «ام البنین» که در بقیع دفن شدهاند، در کتابهایى مانند «وفاء الوفاء» منعکس شده است.
* دمشق
 |
برخی دیگر می‌گویند: حضرت زینب(س) پس از ورود به مدینه در مجالس و محافل جنایات یزیدیان را بازگو می‌کرد، فرماندار مدینه ماجرا را به یزید نوشت و او دستور داد، زینب را مخیر سازند تا هر شهری که می‌خواهد-غیر از مکه و مدینه- برود، حضرت زینب به شام رفت و در آن جا اقامت کرد و پس از چندی در همان جا از دنیا رفت. مرحوم حاج شیخ عباس قمى به نقل از استاد خود مرحوم محدث نورى و دیگران احتمال شام را قوی می‌دانند، حسنین سابقى در کتاب «مرقد عقیله زینب» نوشته است که مرقد حضرت(س) در شام در محل زینبیه نزدیک شهر دمشق قرار دارد.
برخی از طرفداران این نظریه دلیل خود را این گونه بیان می‌کنند: در مدینه قحطى و دست تنگى شدیدى به وجود آمد، عبدالله جعفر تصمیم گرفت با همسر خود، حضرت زینب (س) به شام که مقدارى زمین زراعتى در آن جا داشت، سفرکند، پس از مسافرت به شام حضرت زینب (س) در دمشق درگذشت.
شاید در این نظریه، طرح این مبحث کمی قابل تامل باشد که در هیچ یک از کتب تاریخى از چنین مزرعهاى در دمشق اسمى به میان نیامده و از سوی دیگر چون عبدالله فرد بخشندهاى بوده، هرگز مال و ثروت در دست او دوام نمىآورده است، بنابراین چگونه ممکن است داراى چنین مزرعه و قریهاى در دمشق بوده باشد؟
حاصل سخن اینکه، احتمال مصر دارای اشکالات فراوانی است، احتمال مدینه بدون دلیل است و احتمال دمشق به نظر درست‌تر مىآید.
نکته پایانی اینکه : مکانهائی که منسوب به خاندان اهل بیت است مصداق آیه شریفه «فِی بُیُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَن تُرْفَعَ وَیُذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ» می باشد واز باب تعظیم شعائر الهی « ومن یعظم شعائر الله فانها من تقوی القلوب » شایسته است این مکانهای مقدس همواره مورد توجه و عنایت شیعیان و دوستان آن حضرات قرار گیرد تا از ثواب زیارت آنان و آثار وبرکات مادی و معنوی آن بهره مند شوند.ان شاءالله تعالی .
